Te Reo Māori

Growing Up in New Zealand


He aha a Growing Up in New Zealand?

He mahi rangahau a Growing Up in New Zealand e whai ana i ngā tamariki 6,000 neke atu i whānau mai i Aotearoa i ngā tau 2009 ki te 2010
He rangahau ‘tirohanga whānui’ tēnei momo kaupapa. Ko tā ngā kairangahau he kohikohi i ngā pārongo i ngā tamariki i ia rua tau, i ia toru tau rānei, mō tētahi wā roroa, kia ako mō ō rātou whānau; ō rātou kāinga me te taiao hapori; te hauora; te mātauranga; me ētahi atu kaupapa. Kei te pirangi mātou kia whai māramatanga i te oranga o ngā tamariki i Aotearoa e pai ai tā mātou ako i te whakamahiri tamariki kia whai oranga hākoakoa, oranga hauora, oranga maiea hoki.

Ko wai ngā ngā kaimahi me ngā kaituku pūtea a Growing Up in New Zealand e utu?

He mahi rangahau a Growing Up in New Zealand e kawea ana e Te Whare Wānanga o Tāmaki Makaurau, waihoki,e utua ana e Te Kāwanatanga o Aotearoa.

He aha ngā wawata o tēnei mahi rangahau?

Ko te tuku pārongo ki te Kāwanatanga o Aotearoa, ngā kaiwhakakaupapa here me te hunga e mahi tahi ana ki ngā tamariki me ngā whānau te aronga o tēnei rangahau, e āwhinatia ai te whakariterite i a Aotearoa hei wāhi pai mō ngā tamariki katoa.
Pāwhiria a KONEI kia pānuihia ngā putanga.

He aha e motuhake ai tēnei mahi rangahau?

E 6,000 tamariki te rahinga o te kāhui uiui i tēnei rangahau. Kua kaha mātou ki te whakawātea i ngā tūranga ki ngā uri o ngā ahurea whānui tonu o tō tātou taupori.
I te tau tuawaru o te tamaiti:

  • Ko te 22% (1,099) he Māori
  • Ko te 8% (378) he Hāmoa
  • Ko te 5% (242) he Tonga
  • Ko te 5% (242) he Īniana
  • Ko te 4% (215) he Hainamana
  • Ko te 52% (2,586) he Pākehā.

Inā hoki te rahi o ngā tamariki i whai whakapapa atu ki iwi anō i tērā o te iwi kotahi.

Waihoki, he motuhake a Growing Up in New Zealand nō te mea kua whaia ngā tamariki i mua noa atu i tō rātou whānautanga mai. Koia, he huhua ngā pārongo e pā ana ki te hapūtanga, ngā rā tuatahi 1,000 o te tangata, oti rā ko ngā tau kōhungahunga e tō ai te awenga hauora me te tipuranga o te anamata.  

He aha te hāngaitanga o Growing Up in New Zealand ki a koe?

He taonga ngā tamariki me ngā whānau katoa ki a Growing Up in New Zealand.
Ka whai ngā tāngata katoa i ngā ara rerekē, i ngā wheako rerekē i ō rātou oranga. Ko te whai māramatanga e pā ana ki ngā pātanga o ēnei tūmomo wheako te aronga o tēnei rangahau.
Kei te pirangi mātou kia rongo kōrero i ngā tāngata katoa e ako anō ai mātou i ngā āhuatanga o te pakari o te tipuranga, oti rā, ko ngā wero me ngā taumahatanga. He āwhina nui tēnei i a mātou kia tohua atu ki ngā kaiwhakatau kaupapa ā-motu ngā aronga matua e pai ake ai te oranga o ngā tamariki.

He kawenga motuhake rānei a ngā kairangahau Māori i Growing Up in New Zealand?

Ko ngā whakaritenga i tēnei rangahau:

  • Ngā kaimahi kaupapa Māori:
  • Ko Dr Te Kani Kingi (Ngāti Pūkeko me Ngāti Awa) te Ringatohu o ngā mahi Rangahau me ngā Hinonga i Te Whare Wānanga o Awanuiārangi i Whakatāne.
  • Ko Dr Sarah-Jane Paine (Tūhoe) tētahi Kaiako Matua me te Ringatohu o Te Rōpu Rangahau o Tōmaiora i Te Kupenga Hauora Māori, i Te Whare Wānanga o Tāmaki Makaurau
  • Kua whakaritea tētahi tira atawhai e tautokotia ana, e tautiakitia ana hoki ngā pārongo a te iwi Māori hei taonga; e akiaki ana i ngā aronga rangahau Māori, pātai Māori hoki e whai hua mō te iwi Māori; e āki ana hoki tēnei tira i ngā rangahau Māori me ngā pātai e whai hua ai ki te iwi Māori; he kaitohutohu hoki rātou i te hunga e whakamahia ana ngā raraunga a te rangahau Growing Up in New Zealand.
  • Ko Aysha Peters (Ngā Puhi) te kaiwhakarite hapori Māori e mahi tahi ana me ngā whānau Māori i ngā rangahau e pai ai tā rātou uru ki ngā mahi me te ratonga tautoko e tika ana.

He aha ngā kōrero kua puta i a Growing Up in New Zealand e pā ki ngā tamariki Māori?

  • Anei ētahi whakarāpopoto i ngā akoranga a Growing Up in New Zealand mō ngā tamariki Māori:
  • I te tau tuawaru o te tamaiti, ko te hauwhā o ngā tamariki i tohu mai ai he Māori.
  • He taonga te reo Māori ki ngā Māori, oti rā ko te 16% o ngā māmā me te 12% o ō rāua hoa pūmau e whakamahi ana i te reo Māori hei reo kōrero ki ā rātou pēpi i te wā i iwa marama te pakeke.
  • Kotahi te tamaiti o ngā tamariki Māori tokorima i haere ki tētahi kura kōhungahunga, kohanga reo rānei.
  • Kotahi te tamaiti o ngā tamariki Māori tekau i haere ki tētahi Kura Kaupapa.
  • I te tau tuawaru o te tamaiti, kotahi te tamaiti o ngā tamariki Māori tokorima i taea te whakawhitiwhiti korero i te reo Māori.
  • Ko te reo Māori te reo tuarua i kōrerohia e ngā tamariki katoa i te rangahau Growing Up in New Zealand i tō rātou tau tuawaru.
  • He mea matua te tuakiri ahurea, ā, ko te hauwhā o ngā māmā Māori i kaha te korerotia o te ahurea me ā rātou tamariki e waru tau te pakeke.
  • I te tau tuawaru, ko te haurima o ngā tamariki Māori i noho ki ngā whare me ō rātou whānau whānui.